Nieuwe operatietechnieken bij een knieprothese
vrijdag 22 september 2023
Dit jaar bestaat de Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV) 125 jaar. In die tijd is de zorg steeds beter geworden. Ook voor mensen die een kunstgewricht krijgen. Nog geen 10 jaar geleden lagen mensen na de operatie een hele week in bed. 30 jaar geleden was dat zelfs 3 weken. Nu gaan ze bijna allemaal na één nacht naar huis en kunnen ze al na een paar uur staan en krukkenlopen.
En we zijn nog lang niet klaar met innoveren, nieuwe technieken blijven zich aandienen: opereren met een robot, een op maat gemaakte prothese of een bepaalde benadering. Regelmatig krijgt orthopedisch chirurg Bas Rutten vragen over ‘nieuwe’ technieken. Hij geeft er graag uitleg over:
Dezelfde operatie
Er zijn verschillende methodes bij het plaatsen van een knieprothese, toch verloopt de operatie bij alle methodes volgens Rutten in dezelfde stappen: “We openen het kniegewricht, het resterende kraakbeen inclusief een dun plakje bot van zowel het boven- als onderbeen zagen we af met hiervoor ontwikkeld instrumentarium. Ook worden de meniscus en kruisbanden verwijderd. Op de zaagvlakken van het boven- en onderbeen wordt een hele of halve knieprothese bevestigd. Afhankelijk van het type prothese kan dit met of zonder cement. Tussen het boven- en onderbeen komt een hard stuk plastic. Samen vormen die drie delen het nieuwe kniegewricht.”
Verschil moet er zijn
Uiteraard moet de chirurg zorgen dat er precies genoeg bot wordt verwijderd en dat de knieprothese er aan het einde van de operatie kaarsrecht (en niet gedraaid) inzit. Een nauwkeurige plaatsing van een knieprothese geeft een betere overleving van de prothese en tevredenheid van de patiënt. Om de nauwkeurigheid te bepalen zijn er verschillende technieken: de standaardmethode, met robotondersteuning en de op maat gemaakte prothese.
1) Standaardmethode
Wereldwijd wordt veruit het vaakst de standaardmethode gebruikt. Om de prothese te plaatsen zijn er richtinstrumenten ontworpen die samen met het timmermansoog van de chirurg ervoor zorgen dat de prothese goed geplaatst wordt: “Uiteraard is het van belang dat de chirurg een zeer ruime ervaring heeft met het plaatsen van protheses. Dit laatste is wetenschappelijk herhaaldelijk aangetoond: hoe meer protheses de chirurg plaatst, hoe beter de resultaten zijn op de korte en lange termijn.”
2) Robotondersteuning
Steeds vaker worden operaties uitgevoerd met een robot. Ook knieprotheses kunnen met een robot geplaatst worden. De robot werkt niet zelfstandig, maar wordt aangestuurd door de orthopedisch chirurg. Met de computer wordt een beeld van het been en de knie van de patiënt nagemaakt. Dit beeld wordt gecreëerd aan de hand van gegevens die de chirurg tijdens de operatie invoert. De computer geeft vervolgens aan hoe de chirurg moet zagen en hoe de prothese het best geplaatst kan worden. Tot op heden zijn er geen studies die laten zien dat het gebruik van een robot betere resultaten oplevert dan de hand van een ervaren chirurg.
3) Op maat gemaakte prothese
Bij een op maat gemaakte prothese wordt vaak de 3D/PSI-methode bedoelt. Maar dit is helemaal geen op maat gemaakte prothese. Sterker nog: “De prothese is dezelfde als die bij de standaardmethode wordt gebruikt. Het zijn de zaagmallen die op maat worden gemaakt. Deze mallen worden tijdens de operatie gebruikt ter vervanging van een deel van het instrumentarium dat gebruikt wordt bij de standaardmethode. Ook hier zijn inmiddels voldoende onderzoeken beschikbaar die laten zien dat er geen significant verschil aantoonbaar is met de standaardmethode. Veel ziekenhuizen en klinieken zijn inmiddels gestopt met het gebruik van deze 3D mallen.”
4) De echte op maat gemaakte prothese
Er bestaan ook knieprotheses die wel helemaal op maat worden gemaakt. Er wordt dan vooraf een scan van uw knie gemaakt. Op basis van die scan wordt in de fabriek een knie gemaakt die alleen op uw knie past. Maar deze worden wereldwijd en in Nederland nauwelijks gebruikt, er is onvoldoende bewijs dat de resultaten beter zijn.
Wat is de beste methode?
Grote internationale artikelen tonen aan dat de verschillende technieken een nagenoeg even goed resultaat geven. De pijn is niet minder, plaatsing van de prothese is niet beter, het herstel verloopt niet sneller en de prothese gaat ook niet langer mee.
Nadelen van nieuwe technieken
Als de resultaten even goed zijn, dan worden andere voor- en nadelen belangrijker: “Sommige technieken vragen meer voorbereidingstijd, extra apparatuur of zijn simpelweg duurder. Daarnaast is bij nieuwe protheses niet bekend hoe ze na 5, 10 of 20 jaar presteren. Veel nieuwe technieken zijn ook alweer verdwenen, de resultaten waren prima, maar niet beter dan de techniek die wereldwijd het meest gebruikt wordt: de standaardmethode.”
Aantoonbaar beter
Uit de literatuur blijkt volgens Rutten dat er eigenlijk maar een factor echt verschil maakt: “De ervaring van de orthopedisch chirurg en het team. Hoe vaker de operatie wordt uitgevoerd, hoe beter het resultaat. We volgen nieuwe technieken op de voet. Daar zijn we als specialistisch centrum toe verplicht en dat is ook onze passie. Maar overstappen van de standaardmethode doen we alleen als de nieuwe techniek aantoonbaar beter is.”
